Η ωραία Ελένη και το γράμμα Ε

Ας ρίξουμε, λοιπόν, μια ματιά για να δούμε τον ρόλο, που διαδραμάτισαν διαχρονικά και άλλες γυναίκες, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, όπου το κύριο όνομα αρχίζει από Έψιλον, όπως της ωραίας Ελένης του τότε και του σήμερα!…

ΕΒΛΕΠΑ πριν πολλά χρόνια, τότε που είχε αρχίσει η ιδιωτική τηλεόραση να κάνει τα πρώτα βήματά της, μία εκπομπή (έστω και της Trash TV) της πανέμορφης Ελληνίδας παρουσιάστριας, Ελεάνας Παγουρά, όπου γινόταν αναφορά στο «Δελφικόν Ε», το πέμπτο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου, που επί χρόνια ολόκληρα έθετε τους ερευνητές προ των ευθυνών τους, σε μία προσπάθεια αποκωδικοποιήσεως του στοιχείου αυτού, το οποίο βρισκόταν πάνω σ’ ένα επίγραμμα Δελφικού ναού.

Βεβαίως, θα μου πείτε, και για άλλα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου γίνονται ιδιαίτερες αναφορές. Για παράδειγμα, ο Σχολιαστής του Ησιόδου, κάνει αναφορά εις το Λ (το 12ο γράμμα του αλφαβήτου μας), μη εξηγώντας το γιατί και ποίος ο λόγος της αναφοράς του.1

Ωστόσο, το «Δελφικόν Ε», έχει απασχολήσει πάρα πολύ τους ερευνητές και δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι ακόμη και η Σίβυλλα η Ερυθραία, εις το άκρως προφητικόν κείμενόν της για τον Ιησού Χριστό, μεταξύ του δευτέρου και τρίτου γράμματος της λέξεως «Χριστός» παρεμβάλλει ένα Έψιλον, γράφοντας την λέξιν «ΧΡΕΙΣΤΟΣ», για το οποίον δίδεται η εξήγηση, ότι έχει σχέση με το «Δελφικόν Ε», χωρίς ωστόσο να έχουμε περισσότερες διαφωτιστικές πληροφορίες περί του θέματος αυτού.

Αξίζει τον κόπο να διαβάσουμε το συγκεκριμένο χωρίο της γνωστής προφητικής ακροστιχίδας της Σίβυλλας της Ερυθραίας, που αναφέρεται στην συντέλεια του κόσμου:

Χ έρσος όταν κάποτε γίνη όλος ο κόσμος και ακανθώδης,
Ρ ίψουν δε οι θνητοί τα είδωλα και όλον τον πλούτον, και
Ε κκαύση το πυρ γην, ουρανόν και θάλασσαν,
Ι δίως όταν σπάση τας πύλας της αϊδίου ειρκτής,
Σ ε υπέρλαμπρον φως θα έλθη πάσα σαρξ νεκρών,
Τ ους αγίους και ανόμους θα ελέγξη πυρ εις αιώνας.
Ο σα κρυφίως έπραξε θα τα είπη όλα, διότι ο Θεός
Σ τήθη απόκρυφα θ’ ανοίξη με τους φωστήρας.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΨΙΛΟΝ;

Ως γνωστόν, ο πρώτος άνθρωπος που έθεσε το θέμα του εν Δελφοίς Έψιλον είναι ο Πλούταρχος, ο οποίος μέσα στο σύγγραμμά του «Περί του ει του εν Δελφοίς», ήλθε να συμπληρώσει τα άλλα δύο έργα του «Περί του μη χραν έμμετρα νυν την Πυθίαν» και το «Περί των εκλελοιπότων μυστηρίων», τα οποία κινήθηκαν πάνω στον τροχό της μυστηριακής σκέψεως του Πλουτάρχου ο οποίος, σημειωτέον, ήταν ιερεύς του Δελφικού Μαντείου, περί το 95 μ.Χ.

Βεβαίως, ο Πλούταρχος, σε δύο δελφικά παραγγέλματα έδιδε σημασίαν: Το περίφημο γνωμικό «γνώθι σαυτόν» και «μηδέν άγαν». Για το «Εψιλον», θα λέγαμε, ότι αναπτύσσει διάφορες επιχειρηματολογίες, για τις οποίες θα πρέπει, ασφαλώς, να είμαστε «κουμπωμένοι» διότι δεν γνωρίζουμε εάν:

α) είναι ο υποθετικός σύνδεσμος ει,

β) είναι η προστακτική του ρήματος είμι (προχωρώ), το οποίο, εν προκειμένω, καλεί τους πιστούς να προχωρήσουν μέσα στο ναό και να ζητήσουν την εμπιστοσύνη ή την συμβουλή του θεού.

ΧΩΡΙΣ αμφιβολία, πολλοί εκδότες μέσα στα χειρόγραφα παραδίδουν το «Ε» ως «ει»2, πράγμα που σημαίνει, ότι πρέπει να προβληματισθούμε περισσότερο με την ερμηνεία που δίδουν διάφοροι σημερινοί ερευνητές.

Ο κατάλογος του Λαμπρία (για να αναφέρουμε ένα παράδειγμα) αναφέρει το «ει» ως τον αριθμό 117 με τον τίτλον «Περί του Ε του εν Δελφοίς» και τούτη η γραφή, όπως εξηγεί και η φιλολογική ομάδα των Εκδόσεων Κάκτου, μπορεί μεν να εξηγήσει δύο από τις προσπάθειες ερμηνείας του αναθήματος, την ταύτισή του με το δεύτερο φωνήεν του αλφαβήτου (386Β) και με τον αριθμό πέντε. Δεν μπορεί όμως να καλύψει τις δύο άλλες και πιο σημαντικές εξηγήσεις του συμβόλου, την ταύτισή του με τον υποθετικό σύνδεσμο «ει», και με το δεύτερο ενικό πρόσωπο του ρήματος ειμί, ει.

Ας δούμε τώρα ποια είναι τα επτά3 επιχειρήματα που προβάλλει ο ίδιος ο Πλούταρχος για το εν Δελφοίς Έψιλον και τα οποία όχι απλώς μας τα είχε θυμίσει η εκπομπή της εντυπωσιακής Ελληνίδος, Ελεάνας Παγουρά, αλλά και η Φιλολογική Ομάδα των Εκδόσεων Κάκτου:

1. Το αφιέρωσαν οι σοφοί άνδρες της αρχαιότητος μαζί με τα άλλα ρητά στους Δελφούς για να βεβαιώσουν πως ο αριθμός των πιο σοφών ανθρώπων ήταν στην πραγματικότητα πέντε (Ε) και όχι επτά (Ζ), εφόσον οι δύο υπόλοιποι δεν ήσαν παρά μονάχα τύραννοι, που θέλησαν δια της βίας την εξουσίας, ώστε να σφετερισθούν τον τίτλον της σοφίας.

2. Αφιερώθηκε ως Ε, δεύτερο φωνήεν από τα επτά του Ελληνικού αλφαβήτου, ως υπόμνηση πως δεύτερος είναι στην σειρά των επτά πλανητών ο ΄Ηλιος, εφόσον ο Απόλλων ταυτιζόταν μ’ αυτόν.

3. Αφιερώθηκε στον ναό του χρησμοδότου Απόλλωνος ως υποθετικό ει, εφόσον υποθετική είναι η μορφή, με την οποίαν διατυπώνουν τα ερωτήματά τους προς τον θεό οι άνθρωποι.

4. Εί(θε) όμως ή ει (γαρ) είναι και τα μόρια με τα οποία εκφράζουν οι άνθρωποι την ευχή τους.

5. Με «ει», ωστόσο, ξεκινάει στην λογική η προκειμένη του συλλογισμού, της βασικής λειτουργίας της σκέψεως, που διακρίνει τον άνθρωπο από τα ζώα, οπότε ταιριάζει να αφιερωθεί στον θεό της λογικής και της καθαρότητος του σκέπτεσθαι.

6. Ε πάλι (και πέντε) είναι ένας από τους σημαντικούς αριθμούς στην αριθμολογία των Πυθαγορείων, σημαντικός ως προς τις ιδιότητές του (άθροισμα του πρώτου αρτίου και του πρώτου περιττού αριθμού, ο οποίος, προστιθέμενος ή πολλαπλασιαζόμενος με τον εαυτόν του, παράγει πάντοτε αριθμό, που τελειώνει στον εαυτόν του ή στην δεκάδα) και ως προς τον συμβολισμόν του (εφόσον το άρτιον του αριθμού ταυτιζόταν με το θηλυκό και το περιττόν με το αρσενικό).

Επιπλέον, είναι υπόμνηση πως πέντε είναι τα θεμελιώδη στοιχεία της φύσεως, πέντε οι συνηχήσεις στην μουσική, πέντε τα μέρη της ψυχής, πέντε και οι αισθήσεις, πέντε τα γένη των ζωντανών πλασμάτων, πέντε και τα τελειότερα γεωμετρικά σχήματα και (για να προσθέσει και ο Άγγελος Σακκέτος κάτι), πέντε είναι οι ήπειροι της γης και πέντε είναι και τα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών του ανθρώπου, αν δεν επιθυμούν … να μας φασκελώσουν.

7. Ει, τέλος, είναι ο πιο σωστός χαιρετισμός προς τον θεό, που εκφράζει αποδοχή της υπάρξεως του ει(σαι).

Η «ΟΜΑΔΑ Ε» ΚΑΙ Η ΩΡΑΙΑ ΕΛΕΝΗ

Βεβαίως, ορισμένοι, όπως είχε επισημάνει και η ως άνω τηλεπαρουσιάστρια, για να εντυπωσιάσουν τον κόσμο, πλάθουν θρύλους και μύθους γύρω από μία ανύπαρκτη «Ομάδα Ε» (κάποιοι εξ αυτών έφθασαν εις το σημείων να πουν, ότι μέλη αυτής της Ομάδος ήταν ο κ Σωτήρης Σοφιανόπουλος και η ταπεινότητά μου … χωρίς να το γνωρίζουμε δηλαδή !!), ενώ θα μπορούσε κάποιος να τους πει πως, εάν υπήρχε απ’ τα πανάρχαια χρόνια «Ομάδα Έψιλον» θα είχε σώσει τον Ελληνισμό από τις πάμπολλες αυτοκαταστροφικές δραστηριότητές του (Πελοποννησιακός Πόλεμος, υποταγή στους Ρωμαίους, στους Ενετούς, τους Φράγκους και τους Τούρκους), τον ατυχή πόλεμο του 1897, την Μικρασιατική Καταστροφή, την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το 1974, όπου φαίνεται η εν λόγω Ομάδα θα έπινε μαζί τους … Coca Cola !!

Δράττομαι της ευκαιρίας να θυμίσω το γεγονός ότι απ’ τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα πολλές Ελληνίδες, των οποίων το όνομα αρχίζει από Έψιλον, διαδραμάτισαν (και διαδραματίζουν ακόμη ) σημαντικότατο ρόλο στην υπόθεση του Ελληνισμού.

Θα ήμουν ψεύτης με τον εαυτό μου εάν καταργούσα τα άλλα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου ή τις συγκυρίες και τις συμπτώσεις, αλλά η ωραία Ελένη ήταν, για παράδειγμα, η βασική αιτία της πολιορκίας της Τροίας, που διήρκεσε 10 ολόκληρα χρόνια, την ώρα που μία άλλη Ελένη φιλοτεχνούσε την θρυλική μορφή του Μ. Αλεξάνδρου στο περίφημο ψηφιδωτό της Πομπηίας.

Η Αγία Ελένη, μερικούς αιώνες αργότερα, θα βρει τον Τίμιο Σταυρό του Ελληνισμού και της Χριστιανοσύνης (!!), ενώ ο νομπελίστας ποιητής μας, Γιώργος Σεφέρης, προσδίδοντας μια νέα διάσταση στο όνομα αυτό, θα διερωτηθεί τις συμβαίνει και όλα γίνονται «για μια Ελένη», στο ποίημά του υπό τον τίτλον «Ελένη»!