Δείτε πως μοιάζει μια καρδιά μετά από 800 χρόνια ή τουλάχιστον να μάθετε πώς έκαναν σουβενίρ από πτώματα κατά το Μεσαίωνα.Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο ως τον καλό τύπο που εμφανίζεται στο τέλος των ταινιών του Ρομπέν των Δασών.
Ήταν Άγγλος βασιλιάς που πέρασε πολύ λίγο χρόνο στην Αγγλία και πολέμησε πολλά χρόνια μακριά από τις αγγλικές ακτές. Το 1199, πολεμούσε εναντίον των Γάλλων, όταν χτυπήθηκε με βλήμα από μια βαλλίστρα. Δώδεκα ημέρες αργότερα πέθανε, πιθανότατα από γάγγραινα.
Διάφορα τμήματα του κορμιού του αφαιρέθηκαν από το σώμα του, κάτι που δεν είναι και τόσο παράξενο εκείνη την εποχή. Ο «διαμελισμός» ενός κορμιού, με διάφορα μέρη του σώματος να διατηρούνται και να στέλνονται σε διάφορα μέρη ή ανθρώπους ήταν κάτι το κοινό τότε.
Στην πραγματικότητα, ήταν σύμβολο πλούτου. Έδειχνε ότι κάποιος ήταν αρκετά πλούσιος και το άντεχε οικονομικά και αρκετά σημαντικός που οι άλλοι θεωρούσαν ότι αξίζει ο κόπος να κρατήσουν κάποιο κομμάτι του. Η καρδιά του Ριχάρδου ταριχεύθηκε, μπήκε σε ένα κουτί και αποθηκεύτηκε σε έναν καθεδρικό ναό στην πόλη Ρουέν της Γαλλίας.
Στην φωτογραφία βλέπουμε το κουτί που περιέχει την ταριχευμένη καρδιά του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου.
Τα χρόνια πέρασαν, η καρδιά χάθηκε και ο καθεδρικός ναός ερειπώθηκε, όταν ένας ιστορικός την ανακάλυψε ξανά το 1838. Το 2013, οι επιστήμονες την ανέλυσαν. Ενδιαφέρονταν περισσότερο για τη διαδικασία της ταρίχευσης παρά για την καρδιά, η οποία εκείνη την εποχή ήταν μια «καφέ-υπόλευκη σκόνη».
Αυτό που βρήκαν οι επιστήμονες ήταν ότι η καρδιά ήταν σκόνη και ένας συνδυασμός φυτικών και ορυκτών υλικών.
Κάποιο από το φυτικό υλικό ήταν πιθανώς μόλυνση από τον αέρα. Άλλα φυτά ήταν πιο πιθανό να είχαν εφαρμοστεί σκόπιμα -όπως η μυρτιά και το μοσχολέμονο (lime)- που προορίζονταν για να στεγνώσουν την καρδιά και να την διατηρήσουν από τα βακτηρίδια. Τελικά φαίνεται ότι τα βακτηρίδια κέρδισαν.
Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος: Ο μεσαιωνικός βασιλιάς της Αγγλίας που εξεγέρθηκε κατά του πατέρα του
Ατρόμητος στη μάχη και με μυθική πλέον παλικαριά, ένας ήρωας του καιρού του, ο Ριχάρδος Α’ ταυτίστηκε με την Γ’ Σταυροφορία, την τρίτη χριστιανική απόπειρα δηλαδή της Ευρώπης να κατακτήσει τους Αγίους Τόπους «απελευθερώνοντάς» τους από τους Σαρακηνούς.
Ήρωας για κάποιους και από τις μεγαλύτερες μορφές της μεσαιωνικής Ιστορίας, στα μάτια άλλων δεν παύει να είναι άλλος ένας κατακτητής που έβαλε στο μάτι τους θησαυρούς της Ανατολής και ήταν έτοιμος να κάνει τα πάντα για να τους κατακτήσει.
Κι έτσι η ιστορική ανασυγκρότηση τον θέλει θαρραλέο πολεμιστή, ευγενή και σοφό από τη μια, άπληστο μονάρχη που θέλησε να λεηλατήσει τους Αγίους Τόπους από την άλλη.
Όπως κι αν έχει πάντως η ιστορική ετυμηγορία, ένα είναι σίγουρο: ο Ριχάρδος προτιμούσε χίλιες φορές να μάχεται παρά να κάθεται στον θρόνο! Γι’ αυτό και εξάλλου χαρακτηρίστηκε «απών βασιλιάς», καθώς από τα 10 χρόνια που διάρκεσε η ηγεμονία του στην Αγγλία έμελλε να περάσει σε βρετανική γη μόλις 6 μήνες…
Πρώτα χρόνια
Ο Ριχάρδος Α’, βασιλιάς της Αγγλίας, γνωστός επίσης και ως Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος (Coeur de Lion), ήταν ο τρίτος γιος του βασιλιά Ερρίκου Β’ και της Ελεονώρας της Ακουιτανίας.
Γεννημένος στις 8 Σεπτεμβρίου 1157, έλαβε στα 11 χρόνια της ζωής του το Δουκάτο της Ακουιτανίας, στο οποίο εγκαθιδρύθηκε επισήμως το 1172 ως δούκας. Ήταν γαλλικής καταγωγής, όπως όλη εξάλλου η βασιλική οικογένεια της Αγγλίας, και αρνήθηκε σφοδρά να μάθει τη γλώσσα του βασιλείου του, παραμένοντας ισόβια πιστός στη γαλλική.
Από τη θέση του δούκα ο νεαρός ηγέτης απόλαυσε σχετική ανεξαρτησία στη διακυβέρνηση του κρατιδίου του, κι όμως το 1173 προσχωρεί στη συνωμοσιολογική απόπειρα της μητέρας και των δύο αδερφών του (Ερρίκου του Νεότερου και Γοδεφρείδου) να ανατρέψουν τον πατέρα του από την εξουσία. Η Ακουιτανία υφίσταται την οργή του Ερρίκου Β’ δύο φορές πριν δηλώσει τελικά ο 16χρονος δούκας την υποταγή στην πατρική εξουσία.
Ο Ερρίκος συγχωρεί σύντομα τον Ριχάρδο και του επιτρέπει να επιστρέψει στο δουκάτο του διατηρώντας την εξουσία. Ο νεαρός ηγέτης επιδεικνύει κατόπιν τις στρατηγικές αρετές του όταν συντρίβει τη μεγαλειώδη εξέγερση των ευγενών (1175) στα εδάφη του, επεκτείνοντας την κυριαρχία του και απαιτώντας πλούτη από τους αριστοκράτες και τους βαρόνους της γης του.
Ο Ριχάρδος έγινε τόσο πανίσχυρος στην επικράτειά του που ο μεγαλύτερος αδερφός του και νόμιμος διάδοχος του θρόνου, Ερρίκος ο Νεότερος, τρομοκρατήθηκε, ιδιαίτερα όταν ο Ριχάρδος αρνήθηκε να δηλώσει υποταγή στον δελφίνο του θρόνου της Αγγλίας. Ο αδελφικός πόλεμος δεν θα μπορούσε να αποφευχθεί και σύντομα ο Ερρίκος επιτέθηκε στην Ακουιτανία, βρίσκοντας μάλιστα πολλούς συμμάχους στα εδάφη του Ριχάρδου, ενοχλημένοι καθώς ήταν από τη σιδερένια πυγμή με την οποία κυβερνούσε ο τελευταίος το δουκάτο του.
Έπειτα από μια σειρά περιπέτειες και τον αιφνίδιο θάνατο του πρίγκιπα Ερρίκου του Νεότερου (1183), ο Ερρίκος Β’ προστρέχει σε βοήθεια του γιου του Ριχάρδου, υπογράφοντας έτσι την αρχή του τέλους της ηγεμονίας του…
Ο Ριχάρδος, επισήμως πλέον διάδοχος του θρόνου της Αγγλίας (και της Νορμανδίας), προσκλήθηκε να παραιτηθεί από δούκας της Ακουιτανίας για χάρη του μικρότερου αδερφού του, πρίγκιπα Ιωάννη. Η πρόταση οδήγησε σε νέα εμφύλια σύρραξη και παρά το γεγονός ότι η υπόθεση τακτοποιήθηκε προσωρινά με αμοιβαίους συμβιβασμούς, ο Ριχάρδος δεν θα το άφηνε να περάσει έτσι: ζήτησε τη συνδρομή του βασιλιά της Γαλλίας Φιλίππου Β’ (Νοέμβριος 1188), στον οποίο υπόσχεται πολλά από τα εδάφη που κατείχε ο πατέρας του.
Οι ενωμένες δυνάμεις Ριχάρδου-Φιλίππου συντρίβουν τα στρατεύματα του Ερρίκου λοιπόν κυνηγώντας τα λυσσαλέα και ο βασιλιάς της Αγγλίας αναγκάζεται να συναινέσει σε όλα τα αιτήματα του γιου του, ιδιαίτερα σε αυτό που τον θέλει να αναγνωρίσει τον Ριχάρδο ως τον αδιαφιλονίκητο διάδοχό του για το στέμμα.
Πικραμένος ο Ερρίκος Β’ πέθανε έπειτα από λίγους μήνες κι έτσι τον Σεπτέμβριο του 1189 ο Ριχάρδος στέφεται βασιλιάς της Αγγλίας, αθετώντας ταυτοχρόνως όχι μόνο τις εδαφικές υποσχέσεις του στον Φίλιππο Β’ αλλά ακόμα και την υπόσχεση να παντρευτεί την αδελφή του, σε έναν γάμο που ήταν εξάλλου κανονισμένος από την εποχή που ο Ριχάρδος ήταν 3 ετών.
Ο Ριχάρδος σταυροφόρος
Η ανοιχτή σύγκρουση των δύο μοναρχών αναβλήθηκε ωστόσο για την ώρα καθώς αμφότεροι ήταν πανέτοιμοι να τηρήσουν τους όρκους της Γ’ Σταυροφορίας για την απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ. Την ώρα που οι Ριχάρδος και Φίλιππος επικρατούσαν των δυνάμεων του Ερρίκου, ο Σαλαντίν καταλάμβανε την Ιερουσαλήμ (1188) εγκαινιάζοντας έτσι τη χριστιανική υπόσχεση της Ευρώπης να «καθαρίσει» τους Αγίους Τόπους από τους μουσουλμάνους.
Ο Ριχάρδος θυσιάζει όλους τους άλλους στόχους του προς όφελος της Σταυροφορίας, με την οδύσσειά του να συγκεντρώσει τα απαραίτητα κεφάλαια και στρατεύματα να αφήνουν το στίγμα τους στη ζωή του λαού. Έβγαλε σε δημοπρασία αξιώματα και τίτλους ευγενείας, απελευθέρωσε κρατουμένους από τα μπουντρούμια του έναντι παχυλών ποσών, έθεσε βαριά φορολογία και πολλά ακόμα, στην εσπευσμένη του προσπάθεια να βρει χρηματοδότηση για τους σκοπούς του.
Κι έτσι, με 4.000 άντρες και 100 καράβια (και τον λαό σμπαράλια) ο Ριχάρδος ξεκινά για την Γ’ Σταυροφορία (1191), έχοντας στο πλευρό του τον Φίλιππο Β’ και τις δικές του δυνάμεις. Παρά το γεγονός ότι θα περνούσε στα εδάφη της Μέσης Ανατολής μόλις 16 μήνες, δεν θα επέστρεφε στην Αγγλία πριν από το 1194.
Αφού κατέλαβε τη Σικελία, τη Ρόδο και την Κύπρο (και μέτρησε ισάριθμα ναυάγια), την οποία και χρησιμοποίησε ως ορμητήριο των επιθέσεών του στον Σαρακηνό Σαλαντίν, συνάντησε τους χριστιανούς πολιορκητές της Άκρα τον Ιούνιο του 1191. Η πόλη έπεσε χάρη στους τακτικισμούς και τη στρατηγική του Ριχάρδου, ο οποίος ωστόσο σε διπλωματικό επίπεδο δεν τα πήγαινε και τόσο καλά: σύντομα ξεκίνησαν οι καυγάδες του με τον Λεοπόλδο της Αυστρίας, την ίδια ώρα που η αρρώστια του Φιλίππου Β’ και η βολική επιστροφή του στη Γαλλία τον αφήνει χωρίς κοντινούς συμμάχους.
Ο Ριχάρδος αναμείχθηκε επίσης και στις διαμάχες για τον θρόνο της Ιερουσαλήμ, αν και η πραγματική του έφεση ήταν στο πεδίο της μάχης: με τους γάλλους σταυροφόρους στο πλευρό του (παρά τις κακές του σχέσεις με τον βασιλιά τους), κερδίζει μια μεγαλειώδη νίκη κατά του Σαλαντίν στο Αρσούφ (1191), οδηγώντας τις χριστιανικές δυνάμεις έξω σχεδόν από τα τείχη της Ιερουσαλήμ.
Ο στόχος της Σταυροφορίας δεν θα τελεσφορούσε ωστόσο, με τον Ριχάρδο να πληροφορείται για τη συνωμοσία που εξελισσόταν στα πάτρια εδάφη: ο Φίλιππος Β’ της Γαλλίας συμμάχησε με τον μικρότερο αδερφό του, πρίγκιπα Ιωάννη, για να τον ανατρέψουν από τον θρόνο του και ο Ριχάρδος, μην έχοντας άλλη επιλογή, καταλήγει σε μια βιαστική εκεχειρία με τον Σαλαντίν και αναχωρεί εσπευσμένα για την Αγγλία (Οκτώβριος 1192).
Το μόνο που κατάφερε η Γ’ Σταυροφορία ήταν την προσάρτηση μερικών παράκτιων πόλεων αλλά και την ελεύθερη πρόσβαση των χριστιανών προσκυνητών στους Αγίους Τόπους.
Στη θρυλική μάλιστα τελευταία συνάντηση Ριχάρδου και Σαλαντίν τον Σεπτέμβριο του 1192, η βαθιά εκτίμηση που έτρεφε ο ένας για τον άλλο απαθανατίζεται στον διάλογό τους: «Σε 3 χρόνια θα ξαναγυρίσω να σου πάρω την Ιερουσαλήμ», του λέει ο Ριχάρδος για να πάρει την απάντηση -μετά υπόκλισης- του σαρακηνού κατακτητή: «Αν είναι να χάσω την Ιερουσαλήμ, μόνο από σένα θα ήθελα να γίνει αυτό». Οι δυο ηγέτες χώρισαν αδελφωμένοι…
Αιχμαλωσία
Ο δρόμος της επιστροφής του όμως μόνο εύκολος δεν ήταν: δεν είχε πια μόνο τις καταιγίδες να φοβάται, όπως στην αρχή του ταξιδιού του που λίγο έλειψαν να διαλύσουν τις δυνάμεις του, καθώς τώρα ήταν και οι εχθροί του που παραμόνευαν, στους οποίους περιλαμβανόταν πια και ο Λεοπόλδος της Αυστρίας.
Υποεκτιμώντας λοιπόν τον ασφαλέστερο δρόμο, ο Ριχάρδος συλλαμβάνεται μεταμφιεσμένος στη Βιέννη (Δεκέμβριος 1192) και ρίχνεται στα μπουντρούμια του Λεοπόλδου. Και όταν η ιστορία για την αιχμαλωσία του κάνει τον γύρο της Αγγλίας, ο λαός δεν μοιάζει ακριβώς συγκλονισμένος.
Στις αρχές του 1193 ο Λεοπόλδος παραδίδει τον προβεβλημένο αιχμάλωτό του στον γερμανό αυτοκράτορα Ερρίκο ΣΤ’, τον οποίο είχε επίσης αδικήσει ο Ριχάρδος και οι δύο μονάρχες είχαν πολλά προηγούμενα. Τα βαριά λύτρα που ζήτησε από την Αγγλία ο γερμανός ηγεμόνας για την απελευθέρωση του ηγέτη των Σταυροφόρων αποστράγγισαν κυριολεκτικά τις πηγές της χώρας, με τη μητέρα του Ριχάρδου να σκαρφίζεται ένα σωρό έκτακτες φορολογίες και εισφορές για να συγκεντρωθεί το εξοντωτικό ποσό. Ήταν η πρώτη φορά μάλιστα στην Ιστορία που υιοθετήθηκε ο φόρος ακίνητης περιουσίας!
Κι έτσι, τον Μάρτιο του 1194, ο Ριχάρδος επιστρέφει ελεύθερος στην Αγγλία, αν και η παραμονή του στα βασίλειο θα κρατούσε μόλις μερικές εβδομάδες, καθώς η εκδίκηση και οι ηπειρωτικές του βλέψεις θα τον έφερναν σύντομα σε νέα πεδία μάχης…
Αφού συγχώρεσε τον μικρό του αδερφό, πρίγκιπα Ιωάννη, για τη συνωμοσία εναντίον του και τον έχρισε διάδοχό του για το αγγλικό στέμμα, δεν έδειξε την ίδια μεγαλοψυχία και για τον άλλο συνωμότη: ο Ριχάρδος αποφασίζει να τσακίσει τον Φίλιππο και να εγκαθιδρύσει τη δική του ηγεμονία στα εδάφη του τελευταίου.
Παρά το γεγονός ότι στρατιωτικά και στρατηγικά ήταν ανώτερος του Φιλίππου, αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολο για τον ίδιο να συγκεντρώνει κονδύλια και στρατεύματα για τη μάχη με τους Γάλλους. Κι ενώ προσαρτούσε συνεχώς γαλλικές πόλεις στα εδάφη του, η έλλειψη στρατηγικών συμμαχιών και οι οικονομικές περιπέτειες τον έφεραν πολλές φορές στο χείλος του γκρεμού.
Ο Ριχάρδος δεν θα ζούσε όμως για να δει τη νέα του εκστρατεία να ευοδώνεται, καθώς το 1199 η μοίρα θα πάρει τον πρώτο λόγο: όταν άκουσε λοιπόν για έναν τεράστιο θησαυρό που ξέθαψε χωρικός της Λιμόζ και αρνήθηκε να του τον παραδώσει -ως όφειλε- ο υποκόμης της πόλης, ο Ριχάρδος οδηγεί τα στρατεύματά του κατά του αριστοκράτη. Πολιόρκησε λοιπόν το κάστρο και το κατέλαβε, αν και για τον ίδιο αυτό θα ήταν το τέλος: λαβώθηκε από βέλος και η πλημμελής φροντίδα του τραύματος οδήγησε στον θάνατό του. Το ημερολόγιο έγραφε 6 Απριλίου 1199.
Ο αγαπημένος βασιλιάς των τροβαδούρων της Ευρώπης αλλά και των θεατρικών συγγραφέων της εποχής, ο μεγαλύτερος εκπρόσωπος της ισχυρής βασιλικής γενιάς του, έμεινε ήρωας της Αγγλίας (παρά τη γαλλική καταγωγή του) και ταυτοχρόνως γνωστός για τους υπέροχους λυρικούς στίχους που έγραψε.
Πιστή ενσάρκωση της ιπποτικής υπεροχής, είναι αλήθεια ότι οι θρύλοι αριστείας συσκοτίζουν την πολλές φορές ζοφερή προσωπικότητά του. Η κληρονομιά του κηλιδώνεται από αναρίθμητες πράξεις αχρείαστης σκληρότητας, την -παροιμιωδώς- ακυβέρνητη οργή του, την παντελή αδιαφορία του για την ευημερία του λαού αλλά και τη σφαγή φυσικά των 2.000 σαρακηνών αιχμαλώτων πολέμου κατά την Γ’ Σταυροφορία.
Αυτός ήταν όμως ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, ο ατρόμητος στρατιώτης και οξύνους στρατηγός που ένιωθε ευτυχής μόνο όταν πολεμούσε…
