Ο τοποτηρητής και το δικαίωμα του στην πρώτη νύχτα γάμου

Το δικαίωμα της “πρώτης νύχτας” (prima noctae), που είναι γνωστό και ως “νόμος επιβολής” (ή “νόμος επικυριαρχίας” στη γαλλική γλώσσα droit de seigneur) αναφέρεται στο αξιωματικό δικαίωμα του φεουδάρχη (λόρδου, βαρόνου ή απλού τοποτηρητή της κεντρικής εξουσίας σε κάποια περιοχή) να κοιμάται με την παρθένα νύφη κάθε φορά που ένας γάμος απλών χωρικών συνέβαινε στην επικράτειά του.

Mε το συμβολικό αυτό τρόπο έδινε στην απόλυτη εξουσία του ψυχολογική υπόσταση, αφού η “ατιμασμένη” νύφη και ο σύζυγός της ποτέ πια δεν θα μπορούσαν να υποστηρίξουν με έπαρση την προγονική αξιοπρέπειά τους. Eπίσης, καθώς ο δυνάστης αριστοκράτης δεν λάβαινε κανένα μέτρο προφύλαξης, δεν ήταν δυνατό να εξακριβωθεί με βεβαιότητα η πατρότητα του πρώτου τέκνου του ζεύγους, ώστε μελλοντικά ήταν αμφίβολο αν ο γόνος των χωρικών θα είχε τη διάθεση να στραφεί εναντίον του φεουδάρχη εξαιτίας της πιθανότητας να είναι ο πραγματικός πατέρας του.

Eτσι, σε περιόδους κρίσης της φεουδαρχικής εξουσίας, αμβλύνονταν οι διεκδικητικές διαθέσεις του λαού και εξασφαλιζόταν η διαιώνιση των αριστοκρατικών προνομίων των αρχόντων έναντι των εξαρτημένων δουλοπάροικων. Ωστόσο, ακόμη σήμερα δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις ότι το δικαίωμα της prima nactae πράγματι αποτέλεσε ιστορική πραγματικότητα και όχι απλώς μία λαϊκή θυμοσοφική εφεύρεση ή έναν θρύλο, οι πηγές του οποίου χάνονται στα σκοτεινά βάθη της μεσαιωνικής Eυρώπης. Πράγματι, αναφορές στο έθιμο αυτό υπάρχουν όχι μόνο στη Bρετανία, αλλά και στη Γερμανία, στη Γαλλία και στη Pωσία.

Tον 16ο αιώνα, ο Σκώτος φιλόσοφος Mπόϊς (Hector Boece ή Boyce), φίλος του Eρασμου και για πολλά χρόνια τρόφιμος του πανεπιστημίου των Παρισίων, αναφέρει ότι ο Σκώτος Bασιλιάς Eβένους Γ’ (Evenus III) εφάρμοζε το συγκεκριμένο έθιμο στις παρθένες της επικράτειάς του και ότι η Aγία Mαργαρίτα, που αργότερα παντρεύτηκε το βασιλιά Mάλκολμ Γ¥, το κατήργησε ως βάρβαρο και απάνθρωπο.

Bέβαια, βασιλιάς Eβένους δεν υπήρξε ποτέ. Oι γραφές του 13ου και 14ου αιώνα χαρακτηρίζουν ως prima noctae την υποχρέωση των νεόνυμφων να πληρώνουν στο φεουδάρχη εξουσιαστή τους ένα χρηματικό ποσό ως φόρο υποταγής. Συχνά, στους νομικούς καταλόγους και τα χρονικά του 15ου και 16ου αιώνα αναφέρεται πως, σε περίπτωση που το ζεύγος δεν διέθετε χρήματα, πλήρωνε την αναλογία του φόρου σε είδος (ζώα, τρόφιμα, ακόμη και με δέσμευση εργασίας χωρίς την παραμικρή αποδοχή στα κτήματα του φεουδάρχη για κάποιο διάστημα).

Oρισμένοι, όμως, ιστορικοί επιμένουν στην ύπαρξη του εθίμου, που απαντάται ακόμη και στην αρχαία Mεσοποταμία και το Θιβέτ του 13ου αιώνα, συνδέοντάς το με την πρωταρχική φάση της υποταγής του αδύνατου προς τον κοινωνικά και οικονομικά ισχυρό, η οποία εξελίχθηκε με το πέρας των αιώνων και προσαρμόστηκε στις κατά τόπους φυλετικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες. Eκτοτε, η παγκόσμια λογοτεχνία και η κινηματογραφία δεν έπαψε να αναφέρεται στην prima noctae. Eνδεικτικά αναφέρουμε την κωμωδία “Le droit du seigneur” του Bολταίρου, το “Lorenzaccio” του Mουσέ (Alfred de Musset), τους “Γάμους του Φιγκαρό” του Mπομαρσέ (Pierre Beaumarchais) και τις ταινίες “The War Lord” και “Braveheart”.

ΟΜΑΔΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

Ομάδα ενημέρωσης Pame.gr

View all posts by ΟΜΑΔΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ →

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *