Οι άνθρωποι που έζησαν κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα είχαν την ίδια… ευαισθησία που έχουμε κι εμείς σήμερα σε ό,τι αφορά τις… όχι και τόσο «ευωδιαστές μυρωδιές» των ανθρώπινων περιττωμάτων.
Μπορεί να μην καταλάβαιναν ακριβώς πώς από τα ανθρώπινα περιττώματα μπορεί να μεταδοθεί μια ασθένεια, όμως ήξεραν ότι αυτό συμβαίνει, καθώς πίστευαν ότι αυτό έχει κάποια σχέση με τη δυσάρεστη μυρωδιά που ανέδιδαν.
Οι μεσαιωνικές πόλεις και κωμοπόλεις είχαν αρκετά διατάγματα και νόμους γύρω από τη διάθεση των αποβλήτων και τα αποχωρητήρια.
Στο μεσαιωνικό Λονδίνο, για παράδειγμα, οι άνθρωποι ήταν υπεύθυνοι για τη συντήρηση και την καθαριότητα του δρόμου έξω από τα σπίτια τους. Σε περίπτωση που κάποιος παρανομούσε, το πρόστιμο που μπορούσε να του επιβληθεί ήταν εξαιρετικά μεγάλο. Επομένως, δε φαίνεται και ιδιαίτερα λογικό οι άνθρωποι να πετούσαν… κουβάδες με περιττώματα έξω από τα παράθυρα των σπιτιών τους.
Τα μεγαλύτερα σπίτια είχαν κλειστά αποχωρητήρια που συνδέονταν με το κεντρικό κτίριο, ή πίσω από αυτό, το «περιεχόμενο» των οποίων άδειαζαν σε βαθείς βόθρους. Οι βόθροι ονομάζονταν «jakes» ή «gong» και οι εργάτες που είχαν αναλάβει το… δύσοσμο έργο του καθαρισμού τους λέγονταν «gongfermours» ή «gong farmers». Φυσικά, πληρώνονταν πολύ καλά για τις υπηρεσίες τους, ενώ μετά από μια σκληρή ημέρα δουλειάς… οι «gongfermours» του μεσαιωνικού Λονδίνου, έκλειναν τη μέρα τους με μια βουτιά στον Τάμεση.
Τα μικρότερα σπίτια χρησιμοποιούσαν είτε ένα κουβά, είτε ένα μικρό σκαμνί επάνω από ένα δοχείο/λεκάνη, το οποίο άδειαζαν καθημερινά. Συνήθως μετέφεραν και άδειαζαν το «μυρωδάτο περιεχόμενο» σε κάποιο ρυάκι ή στο κοντινότερο ποτάμι.
Η πόλη του Λονδίνου διέθετε ακόμη και δημόσιες τουαλέτες, όπως αυτές στην περιοχή London Bridge, οι οποίες άδειαζαν κατ’ ευθείαν μέσα στον Τάμεση.
Στη μεσαιωνική Αγγλία του 16ου αιώνα η τουαλέτα του βασιλιά ήταν το λιγότερο πολυτελής: με βελούδινη επένδυση, η φορητή λεκάνη ήταν αποκλειστικά για βασιλική χρήση.
Ο μονάρχης δεν θα πήγαινε φυσικά μόνος του στην τουαλέτα, παρά τη διαδεδομένη λαϊκή πεποίθηση. Από τις αρχές του 16ου αιώνα μέχρι και τον 18ο, οι ηγεμόνες της Βρετανίας εμπιστεύονταν σε τυχερούς ευγενείς το ιδιαίτερο προνόμιο να τους βοηθούν στο πιο προσωπικό βασιλικό καθήκον της ημέρας!
Δεν ήταν φυσικά η πιο ελκυστική ή γοητευτική δουλειά των ανακτόρων, το να είσαι όμως «Groom of the Stool», όπως ήταν ο προνομιούχος τίτλος της θέσης (από τη φορητή τουαλέτα που αποκαλούνταν «close stool»), ήταν ένας αξιοσέβαστος ρόλος στον βασιλικό οίκο της Αγγλίας.
Κάθε μα κάθε μέρα, όσο ο βασιλιάς ήταν καθισμένος στο κινούμενο αποχωρητήριο, έπρεπε με κάποιον να σκοτώνει τη βαρετή ώρα του. Συχνά μάλιστα αποκάλυπτε ευαίσθητα μυστικά και ζητούσε συμβουλές, κι έτσι ερχόταν πολύ κοντά του ο ευγενής, αποκτώντας πρόσβαση στην εξουσία. Βαρύ το τίμημα, θα έλεγε κάποιος, καθώς τα καθήκοντά του ήταν δύσοσμα και καθόλου ζηλευτά, ειδικά όταν ερχόταν σε επαφή με τον βασιλικό πισινό.
Η δουλειά φαίνεται πάντως να είχε ξεκινήσει με σαφώς πιο ταπεινά κριτήρια. Οι παλιότερες αναφορές στη θέση μάς έρχονται από το 1497 σε μια βασιλική παραγγελία για μετάξι, υφάσματα και άλλα υλικά για λογαριασμό του «δικού μας Groom of the Stool, Hugh Denys». Ακόμα παλιότερα, το 1452, κυκλοφορούσε ένα κατατοπιστικό εγχειρίδιο που έψαχνε με τη βοήθεια της ομοιοκαταληξίας να εκπαιδεύσει τους βασιλικούς υπηρέτες να σκουπίζουν σωστά και να φροντίζουν την επίμαχη περιοχή.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ερρίκου Η’ στον 16ο αιώνα, η θέση προσφέρθηκε τιμητικά στον στενότερο κύκλο του μονάρχη, συχνά μάλιστα… ομαδικά! Οι πιο προβεβλημένοι αριστοκράτες συνωστίζονταν με τον ηγεμόνα στις προσωπικές του στιγμές, λειτουργώντας ως μάτια και αυτιά του και κάνοντας τις πιο εμπιστευτικές συζητήσεις.
Κάποια στιγμή ο Ερρίκος Η’ εναπόθεσε το προνόμιο σε έναν μόνο ευγενή, κάτι που έμελλε να γίνει μόδα στο βρετανικό στέμμα. Όταν μάλιστα ο βασιλιάς έλειπε σε ταξίδι, ο εν λόγω αριστοκράτης τον συνόδευε κουβαλώντας τη φορητή τουαλέτα. Αργότερα τα καθήκοντα του Groom of the Stool περιλάμβαναν όλη την γκαρνταρόμπα και την υγιεινή του βασιλιά.
Ο προσωπικός και αναμφίβολα προνομιούχος υπηρέτης διασφάλιζε το γεγονός ότι ο ηγεμόνας ήταν καθαρός και καλοντυμένος, το κρεβάτι του στρωμένο και συγυρισμένες οι κάμαρές του. Μιλάμε εξάλλου για εποχές που ο βασιλιάς περιτριγυριζόταν από ανθρώπους καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και οι προσωπικές στιγμές ήταν σαφώς λιγότερο προσωπικές απ’ όσο έχουμε συνηθίσει σήμερα.
Η θέση του Groom of the Stool έγινε φόβητρο κάποια στιγμή, καθώς μάθαινε τα πάντα και αποκτούσε επιρροή στον βασιλιά, συγκεντρώνοντας πάνω του τη μήνη των πολιτικών αντιπάλων. Ο Sir Anthony Denny, Groom of the Stool του Ερρίκου Η’, απέκτησε ακόμα και δικαίωμα υπογραφής στα βασιλικά φιρμάνια, κρατώντας πάνω του τα κλειδιά για τα προσωπικά διαμερίσματα του μονάρχη.
Ένα άγνωστο ως σήμερα στοιχείο της κυπριακής ιστορίας βρέθηκε στα αποξηραμένα υπολείμματα ενός μεσαιωνικού αποχωρητήριου στην Πάφο: αβγά παρασιτικών σκουληκιών που ταλαιπωρούσαν τους σταυροφόρους.Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ εξέτασαν τα μεσαιωνικά κόπρανα μιας τουαλέτας στο κάστρο των Σαράντα Κολώνων, το οποίο βρίσκεται δίπλα σε ένα συγκρότημα με ρωμαϊκές επαύλεις.
Το νησί της Κύπρου, υπενθυμίζει το LiveScience.com, πουλήθηκε το 1192 από τον άγγλο βασιλιά Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο στον γάλλο Γκυ των Λουζινιάν (ή Γκυ των Γουΐδων), του οποίου η δυναστεία στην Κύπρο διήρκεσε μέχρι το 1450.Το κάστρο εκτιμάται ότι χτίστηκε λίγο μετά την πώληση του νησιού στους Λουζινιάν. Καταστράφηκε όμως στον ισχυρό σεισμό του 1222.
Ανάμεσα στα ερείπια διασώζονται ωστόσο τα αποχωρητήρια του ισογείου, τα οποία μελέτησαν οι ερευνητές του Κέμπριτζ Εβελίνα Αναστασίου και Πίερς Μίτσελ.Η μελέτη δύσκολα θα χαρακτηριζόταν ευχάριστη: οι ερευνητές του Κέμπριτζ συνέλεξαν και ενυδάτωσαν τα μεσαιωνικά κόπρανα και τα πέρασαν από μικροφίλτρα για να απομονώσουν τυχόν αβγά παράσιτων.
Και τα ευρήματα ήταν πλούσια: αβγά από δύο νηματώδεις σκώληκες που παρασιτούν συχνά στο ανθρώπινο έντερο. Το πρώτο είναι το μικροσκοπικό σκουλήκι Trichuris trichiura που προκαλεί «τριχουρίαση», ενώ το δεύτερο είναι το γιγάντιο Ascaris lumbricoides της ασκαρίασης. το οποίο μπορεί να φτάσει σε μήκος τα 30 εκατοστά.
Και τα δύο σκουλήκια φτάνουν στο έντερο του ξενιστή μέσω της κατάποσης αβγών σε συνθήκες κακής υγιεινής.
Οι άνθρωποι με χαμηλά φορτία εντερικών παράσιτων δεν εμφανίζουν συμπτώματα, όταν όμως ο αριθμός τους αυξάνεται, τα σκουλήκια ανταγωνίζονται με τον ξενιστή τους για τα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά. Σε συνθήκες έλλειψης τροφής, αυτό μπορεί να αποδειχθεί ακόμα και θανατηφόρο, εκτιμούν οι ερευνητές.
«Σε αυτές τις συνθήκες είναι πολύ πιθανό ότι οι μεσαιωνικοί στρατιώτες με υψηλό παρασιτικό φορτίο θα αντιμετώπιζαν αυξημένο κίνδυνο θανάτου στη διάρκεια επεισοδίων λιμού, όπως οι παρατεταμένες πολιορκίες και οι αποστολές στις οποίες εξαντλούνταν οι προμήθειες» γράφουν οι ερευνητές στο International Journal of Paleopathology.
«Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έπρεπε να μοιράζονται τα περιορισμένα αποθέματα τροφής με τα παράσιτά τους».
Ρίχνουμε και μιά ματιά στις Ρωμαικές τουαλέτες
Όλοι έχουμε μπει σε αυτή την τουαλέτα την πόρτα της οποίας ευχόμασταν να μην είχαμε περάσει! Η οποία θα ήταν βέβαια λαμπίκο στην αρχαία Ρώμη, εκεί που η αφόδευση ήταν πραγματική δοκιμασία ζωής. Οι τουαλέτες δεν ήταν παρά πέτρινοι πάγκοι με τρύπες που κατέληγαν στο πρωτόγονο αποχετευτικό σύστημα της Αιώνιας Πόλης, όταν και ξεκινούσε η καθημερινή οδύσσεια του Ρωμαίου.
Από τη φύση τους, οι ρωμαϊκές τουαλέτες φιλοξενούσαν στο εσωτερικό τους όλων των λογιών τα κακόβουλα πλάσματα, που αρέσκονταν να χώνουν τα δόντια τους στους πισινούς ή τα απόκρυφα των φουκαράδων πολιτών. Ακόμα χειρότερα, η συσσώρευση του μεθανίου σήμαινε πως δεν ήταν καθόλου σπάνιο να τυλίγεται ξαφνικά η τουαλέτα στις φλόγες!
Για να αντιπαρατεθούν μάλιστα οι Ρωμαίοι με την ντροπιαστική επιδημία της τουαλέτας, έκαναν το μόνο λογικό πράγμα που υπήρχε: χάραζαν τη μορφή της Φορτούνας, της θεάς της τύχης, στις τουαλέτες, μπας και διώξει τα μοχθηρά πνεύματα που καραδοκούσαν εντός.
Δεν έμεναν βέβαια μόνο σε δεισιδαιμονίες, αλίμονο! Πιστεύοντας πως το γέλιο μπορούσε να διώξει τα δαιμόνια του αποχωρητηρίου, χρησιμοποιούσαν καρικατούρες γνωστών μυθολογικών και θρησκευτικών μορφών, μπας και σκάσει το χειλάκι του πολίτη και μπορέσει να κάνει την ανάγκη του χωρίς παρατράγουδα…
