Το άλογο είναι από τα πιό αγαπημένα όντα πλάσματα επάνω στην γή για τον άνθρωπο.Δύσκολα θα συναντήσει κανείς κάποιον που να μην λατρεύει το άλογο.Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι νιώθουν εκείνο το ωραίο συναίσθημα,που δεν περιγράφεται με λόγια,οταν πλησιάζουν από κοντά ενα άλογο.Ο άνθρωπος επι χιλιάδες χρόνια είχε άρηκτη σχέση με το άλογο.Γι αυτό και τα τελευταία χρόνια μόλις δωθηκε η δυνατότητα πάρα πολλοί άνθρωποι απέκτησαν άλογο.Είναι το αρχέγονο ένστικτο του ανθρώπου με το άλογο.
Το άλογο είναι ψηλό ζώο, (υπάρχουν 1000 φυλές αλόγων που το ύψος τους ξεκινάει από 50 εκατοστά μέχρι και 180 εκατοστά) γνωστό για την περήφανη όψη του. Γεννάει κάθε φορά συνήθως ένα μωρό, σπανιότερα δύο, και το θηλυκό τα θηλάζει μέχρι την ηλικία των 6-7 μηνών και στη φύση μέχρι την ηλικία του ενός έτους.
Έχουν πυκνό τρίχωμα που αποτελείται από κοντές και απαλές τρίχες. Ζουν πολλά χρόνια και ο μέσος όρος ζωής του φτάνει τα 25 έως 30 χρόνια. Αν και πιστευόταν ότι δεν είναι ιδιαίτερα έξυπνο ζώο, όπως δείχνει και το όνομά του, έχει αποδειχτεί ότι κατέχει ευφυΐα που έχει να κάνει με την εκμάθηση καθηκόντων, τη μνήμη και τη λύση προβλημάτων.
Σήμερα η χρήση του ως μεταφορικό μέσο στην Ευρώπη έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Παραμένει όμως σε πολλές χώρες της Ασίας, και σε ενδοχώρες της Λατινικής Αμερικής. Άλογα απαντώνται, εκτός από άθλημα στην ιππασία και τον ιππόδρομο, σε προεδρικές και βασιλικές φρουρές αλλά και σε ορισμένες άλλες περιπτώσεις, όπως σε έφιππες αστυνομικές δυνάμεις, καθώς και στις κοινωνίες των Άμις. Το άλογο χρησιμοποιείται επίσης στις παραδοσιακές γιορτές, καθώς και στο κυνήγι αλεπούδων στη Σκωτία και στην Αγγλία.
Το άλογο προήλθε από τον ηώιππο, ένα μικρό τετράποδο θηλαστικό της εποχής του Ηωκαίνου, πριν 55 εκατομμύρια χρόνια. Ο ηώιιπος εξελίχθηκε στο μεσόιππο, το μειόιππο και το πλειόιππο αυξάνοντας το μέγεθός του.Ο σημερινός ίππος μάλλον εμφανίστηκε στη Βόρεια Αμερική, κατά την εποχή του Πλειστοκαίνου, και από εκεί μετανάστευσε στον υπόλοιπο κόσμο.Από το ίδιο εξελικτικό δέντρο προήλθαν το γαϊδούρι, η ζέβρα, η Κουάγκα, το άλογο Przewalskiκαι άλογο Παλλάς.
Η εξημέρωση του αλόγου
Τα εξημερωμένα άλογα προέρχονται από το είδος Ταρπάν το οποίο εξημερώθηκε στην Ασία, καθώς και από το είδος Πρζεβάλσκι (Przewalski) που εξημερώθηκε από τους Μογγόλους.
Ως τόπος εξημέρωσης του αλόγου θεωρείται η περιοχή της νότιας Ρωσίας και Ουκρανίας, όπου υπήρχαν μεγάλες στέπες με αγέλες από άγρια άλογα. Αργότερα το άλογο εξαπλώθηκε σε άλλες περιοχές με τις μετακινήσεις μεγάλων πληθυσμών.[4] Κατά την εποχή του χαλκού είχε επεκταθεί από τη νότια Ρωσία μέχρι το Καζακστάν και την Αρμενία, ενώ εμφανίστηκε κοντά στη Μεσοποταμία το 3.000 π.Χ. Οι Υξώς διέδωσαν το άλογο στην Αίγυπτο, όπου χρησιμοποιήθηκε επίσης για τη μεταφορά της άρχουσας τάξης και αναπτύχθηκε και η ιπποφορβία. Στην Περσική αυτοκρατορία ήταν ξακουστοί ιππείς οι Σκύθες, που κατοικούσαν σε περιοχή βόρεια της Μαύρης θάλασσας.
Τα εξημερωμένα άλογα χρησιμοποίησαν αρκετοί πολιτισμοί από την προϊστορία μέχρι το Μεσαίωνα, όπως οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Πέρσες, οι Έλληνες, οι Εβραίοι, οι Αιγύπτιοι, οι Ρωμαίοι και οι Άραβες.
Λαογραφία
Στην ελληνική παράδοση το άλογο γενικά κατέχει ιδιαίτερη θέση. Η αγάπη των Ελλήνων στ΄ άλογα διαφαίνεται από τους μυθικούς χρόνους. Πολλοί αρχαίοι ημίθεοι και Βασιλείς διέπρεψαν με ονομαστά άλογα όπως ο Ηρακλής, ή ο Περσέας με τον περίφημο φτερωτό Πήγασο, αλλά και ο Μέγας Αλέξανδρος με τον ονομαστό “Βουκεφάλα” που τον μετέφερε μέχρι την Ινδία. Οι αρχαίοι Έλληνες γλύπτες άρχισαν πρώτοι να παρουσίαζουν τη τέλεια τέχνη τους σμιλεύοντας σε μάρμαρο τέλεια άλογα στολίζοντας τους καλλίτερους ναούς τους, όπως τον Παρθενώνα, και ιερούς χώρους όπως την Ελευσίνα. Σήμερα ακόμη οι ωραιότεροι αδριάντες θεωρούνται εκείνοι των έφιππων που στολίζουν τις κυριότερες πλατείες των πόλεων.
Στη λαϊκή ελληνική συνείδηση ο ίππος έχει συνδεθεί με ιδιαίτερα χαρίσματα αλλά και με πλήθος από δοξασίες. Όπως για παράδειγμα αν χλιμιτρίζει στον ύπνο του το άλογο θα πεθάνει τ΄ αφεντικό του, ή ανάλογα με το χλιμίτρισμα προαναγγέλει τη μεταβολή του καιρού. Στα άλογα οι Έλληνες δίνουν διάφορες ονομασίες όπως “Καράς”, “Ρούσος”, “Ψαρρής”, “Ντορής”, “Μπάλιος”, “Μελίσσης” που περισσότερο έχουν να κάνουν με το χρώμα του τριχώματης τους. Στα Μεσαιωνικά ποιήματα τα λεγόμενα Ακριτικά, κυριαρχούν τα ονόματα “Γρίβας”, “Μαύρος” και “Πέπανος”. Πολλά επίσης κλέφτικα τραγούδια κάνουν αναφορά σε άλογα με την έννοια του πιστότερου σύντροφου του πολεμιστή που δεν τον εγκαταλείπει ακόμα και τραυματισμένο προτρέποντάς τον μάλιστα να καβαλικέψει και πάλι για να συνεχίσουν.
Τι είδους ζώο είναι ένα άλογο; Τεράστιο, δυνατό και πανέμορφο συχνά μας προκαλεί δέος. Στην πράξη, όμως, ποιος φοβάται πιο πολύ την επαφή; Ο άνθρωπος ή το άλογο; Ένας από τους γνωστότερους γητευτές αλόγων στον κόσμο μας αποκαλύπτει ότι για να συνεργαστούμε με επιτυχία με το περήφανο αυτό ζώο, αρκεί να κατανοήσουμε τις ανάγκες του και να σεβαστούμε τη φύση του.
Οι άνθρωποι ανέκαθεν γοητεύονταν από τα άλογα. Κανείς δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητος από την ομορφιά, τη χάρη, τη δύναμη και το μεγαλοπρεπές παράστημα των ευγενικών αυτών ζώων που μας συντροφεύουν εδώ και χιλιάδες χρόνια. Στις μέρες μας, έχει αποδειχθεί επιστημονικά πως απλώς και μόνο το να στεκόμαστε κοντά σε άλογα αλλάζει τη ροή των εγκεφαλικών μας κυμάτων, μειώνει την αρτηριακή μας πίεση και ελαττώνει το στρες. Και μόνο στη θέα ενός αλόγου ηρεμούμε και συγκεντρωνόμαστε στην παρούσα στιγμή. Είναι εντυπωσιακό πώς η ενασχόληση με τα άλογα βελτιώνει την ποιότητα της ζωής όλων μας. Και αυτό είναι κάτι που, ως επαγγελματίας ιππέας εδώ και σχεδόν 50 χρόνια, το έχω δει στην πράξη.
Δυστυχώς, όμως, παρά τις καλές τους προθέσεις, οι άνθρωποι δεν έχουν ιδέα πώς να πλησιάσουν και να «συστηθούν» σε ένα άλογο. Κι αυτό γιατί οι περισσότεροι νομίζουν πως το μόνο που μπορούν να κάνουν με ένα τέτοιο ζώο είναι να το (καβαλήσουν) ιππεύσουν. Ομως το άλογο δεν είναι μοτοσικλέτα ούτε παιχνίδι στο λούνα παρκ. Το άλογο είναι ένα ευαίσθητο, σκεπτόμενο πλάσμα με έντονη ενσυναίσθηση που χτίζει προσωπικές σχέσεις. Εκδηλώνει φυσική περιέργεια όταν νιώθει ασφάλεια και χαίρεται να πιάνει φιλίες με όσους είναι κοντά του, αρκεί αυτοί να του δείχνουν σεβασμό και να επικοινωνούν μαζί του με το σωστό τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι δεν πλησιάζουμε ποτέ ένα άγνωστο άλογο επιχειρώντας απευθείας να το αγγίξουμε ή να το χαϊδέψουμε. Δεν θα το κάναμε αυτό σε κανέναν άνθρωπο και, φυσικά, ούτε σε εμάς θα άρεσε να ερχόταν ένας άγνωστος κατά πάνω μας με τα χέρια απλωμένα έτοιμος να μας πασπατέψει. Συχνά οι άνθρωποι που πλησιάζουν ένα άλογο με την πρόθεση να αγγίξουν το πρόσωπό του, τη μύτη ή το στόμα του, λαμβάνουν γι’ αυτή την αδιακρισία τους μία δαγκωνιά στο δάχτυλο ή έρχονται αντιμέτωποι με το ενδεχόμενο μιας κλωτσιάς. Αυτή η συμπεριφορά, όμως, δεν καθιστά το συγκεκριμένο άλογο κακότροπο. Πρόκειται μια καθ’ όλα φυσιολογική αντίδραση, την οποία θα περιμέναμε από οποιονδήποτε νιώθει ότι απειλείται.
Τα άλογα επικοινωνούν χρησιμοποιώντας τη γλώσσα του σώματος, γιατί με αυτό τον τρόπο καταφέρνουν να επιβιώνουν στη φύση από τους θηρευτές τους. Οι άνθρωποι αντίθετα στηριζόμαστε στο λόγο και γνωρίζουμε ελάχιστα για τα μη λεκτικά μηνύματα που στέλνουμε ασυνείδητα με το σώμα μας. Τις περισσότερες φορές το άλογο προσπαθεί να «πει» σε εμάς που το πλησιάζουμε ότι δεν είναι εντάξει με αυτό που γίνεται εκείνη τη στιγμή. Παρόλα αυτά εμείς εξακολουθούμε να κινούμαστε απειλητικά (όπως το εκλαμβάνει το άλογο) απέναντί του και είτε δεν λαμβάνουμε τα προειδοποιητικά σήματα που μας στέλνει, είτε τα αγνοούμε. Και όταν το άλογο αντιδράσει κλοτσώντας ή δαγκώνοντας συμπεραίνουμε ότι το συγκεκριμένο ζώο είναι κακό. Στην πραγματικότητα, όπως και αν αντιδράσει -ακόμα και βίαια ή επικίνδυνα- το άλογο παραμένει πάντα αθώο και ποτέ μα ποτέ δεν πρέπει να το τιμωρούμε. Εχω δει με τα μάτια μου φριχτές κακοποιήσεις αλόγων από αδαείς ανθρώπους που «τους δίνουν ένα μάθημα» επειδή αυτά συμπεριφέρθηκαν σύμφωνα με το ένστικτό τους. Κι όμως, υπάρχουν τρόποι να νουθετήσεις ένα άλογο χωρίς να το τιμωρήσεις.
Είχα ένα ράντσο επί 30 χρόνια στο νησί Μάουϊ της Χαβάης. Εκεί ξεκίνησα το «Maui Horse Whisperer Experience», ένα πειραματικό, αλληλεπιδραστικό πρόγραμμα που έφερνε τους ανθρώπους κοντά στα άλογα. Τα θετικά αποτελέσματα της μεταξύ τους επικοινωνίας ήταν άμεσα, θεαματικά και, πολλές φορές, άλλαξαν τις ζωές όσων συμμετείχαν. Η αυτοπεποίθηση και ο αυτοσεβασμός των ανθρώπων που κατάφεραν να επικοινωνήσουν με τα άλογα βελτιώθηκε εντυπωσιακά. Ολες οι προκαταλήψεις και οι παρανοήσεις που είχαν ως τότε για αυτά τα ζώα, αλλά και για τις δικές τους δυνατότητες εξαφανίστηκαν.
Ακόμα πιο εντυπωσιακή ήταν η επιτυχία με παιδιά με νοητικά προβλήματα. Παιδιά με σύνδρομο διάσπασης προσοχής (ADD) συγκεντρώνονταν για μεγάλα χρονικά διαστήματα -σαν από θαύμα- στο άλογο. Από τη στιγμή που καταλάβαιναν πώς να ζητούν και να εξασφαλίζουν τη συνεργασία του αλόγου η αυτοπεποίθησή τους εκτινασσόταν. Είναι υπέροχο να βλέπεις ένα ντροπαλό, αποτραβηγμένο, φοβικό παιδί να περπατά στητό και σίγουρο οδηγώντας ένα άλογο μισού τόνου μέσα στην πίστα. Αυτιστικά παιδιά που είναι κλεισμένα στο δικό τους κόσμο, όταν έρχονται σε επαφή με τα άλογα, αρχίζουν να αρθρώνουν νέες λέξεις και επιχειρούν να εκφραστούν με τρόπους που δεν έχουν ξαναδεί οι γονείς και οι θεραπευτές τους. Νεαροί «νταήδες» μαθαίνουν ότι με ένα τόσο μεγάλο ζώο δεν μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν και σύντομα αντιλαμβάνονται ότι η επιτυχία καθορίζεται από το μέγεθος της εμπιστοσύνης που εμπνέουν στο άλογο.
Ακόμα και στις αμερικανικές φυλακές υπάρχουν προγράμματα στα οποία οι κρατούμενοι μαθαίνουν να εξημερώνουν άγρια άλογα με σκοπό να αντιληφθούν ότι ο σεβασμός, η ευγένεια, η επιμέλεια και η συμπόνια επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα από ότι η βία και ο εξαναγκασμός. Τα συγκεκριμένα προγράμματα μάλιστα παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχημένου σωφρονισμού στη χώρα.
Περίπου την ίδια περίοδο καθιέρωσα και το πρόγραμμα «Leading With Quiet Strength». Ένα πρόγραμμα για εταιρικά στελέχη με σκοπό την βελτίωση των διοικητικών ικανοτήτων των υπαλλήλων και την ενδυνάμωση των δεσμών της ομάδας μέσω της επαφής και της επικοινωνίας με τα άλογα. Σε μια εποχή που κυριαρχούν η απληστία, το αναποτελεσματικό μάνατζμεντ, η έλλειψη εμπιστοσύνης και η εξαπάτηση, ένα πρόγραμμα που διδάσκει υπευθυνότητα, σεβασμό, εμπιστοσύνη και σωστή επικοινωνία μέσω των αλόγων ήταν για μένα φυσική εξέλιξη. Τα αποτελέσματα είναι άμεσα αφού κάθε κίνηση ή πράξη του ανθρώπου προκαλεί την αντίστοιχη αντίδραση από το άλογο. Αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα, αυτό λύνεται, απλώς με το να αλλάξει ο άνθρωπος τη συγκεκριμένη στάση ή συμπεριφορά του. Ακόμα και όταν γίνονται σοβαρά λάθη και η επικοινωνία ή η εμπιστοσύνη χάνεται, μπορεί να ξανακερδηθεί με τον καιρό. Τα άλογα συγχωρούν ακόμα και εκείνον που τα κακομεταχειρίστηκε και του προσφέρουν ξανά τη φιλία τους εφόσον η μεταμέλεια είναι ειλικρινής και έμπρακτη.
Βασικές αρχές επικοινωνίας
Το άλογο είναι ένας τέλειος «καθρέφτης» της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το άλογο δεν λέει ψέματα. Αν ο άνθρωπος φοβάται, τότε και το άλογο φοβάται. Αν ο άνθρωπος είναι θυμωμένος, το άλογο φοβάται. Αν ο άνθρωπος είναι μπερδεμένος, αγχωμένος, απότομος ή θορυβώδης, το άλογο φοβάται. Κάθε τι που δεν εμπνέει ασφάλεια και ειρήνη προκαλεί φόβο στο άλογο. Αυτό συμβαίνει επειδή το ζώο αυτό ήταν ανέκαθεν θήραμα σαρκοβόρων και έχει μάθει να κοιτά πάντοτε γύρω του για τον κυνηγό. Η σωστή επικοινωνία προϋποθέτει σταθερές, σίγουρες κινήσεις και να «ζητάμε» ευγενικά από εκείνο αντί να απαιτούμε και να διατάζουμε. Και πετυχαίνουμε μόνο όταν «αφουγκραζόμαστε», νιώθουμε και καταγράφουμε τις αντιδράσεις του αλόγου στις δικές μας κινήσεις.
Η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός του αλόγου κερδίζονται περίπου όπως και με τους ανθρώπους αλλά με το επιπλέον στοιχείο της σωστής καθοδήγησης εκ μέρους μας, όπως ο γονιός καθοδηγεί το παιδί του. Στη φύση, τα άλογα νιώθουν ασφάλεια ακολουθώντας τον αρχηγό του κοπαδιού. Στους στάβλους, αυτός ο ρόλος πρέπει να υποκατασταθεί από έναν άνθρωπο και αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Προσθέστε και το περιβάλλον του στάβλου -ακατάλληλο για ζώα φτιαγμένα να τρέχουν ελεύθερα- και καταλαβαίνετε πόσο δύσκολο είναι για αυτά να χτίσουν σωστές σχέσεις μεταξύ τους αλλά και με τους ανθρώπους.
Λίγοι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να δώσουν στο άλογο να καταλάβει ακριβώς τι ζητούν και να το κάνουν να υπακούσει. Οι περισσότεροι προσπαθούν να επιβληθούν στο ζώο με τη δύναμη, την τιμωρία ή τον περιορισμό. Πετυχαίνουν υπακοή «δωροδοκώντας» το με φαγητό ή προκαλώντας του φόβο. Κι όμως, ακόμα και ένα παιδί -με την κατάλληλη καθοδήγηση- μπορεί να γίνει ο φυσικός ηγέτης του αλόγου, ο αρχηγός του κοπαδιού του και τότε βλέπεις ένα τεράστιο ζώο 600 κιλών να υπακούει πρόθυμα έναν μικρό άνθρωπο ύψους λιγότερο από 1,5 μέτρο. Γενικά, τα παιδιά μπορούν να επικοινωνήσουν καλύτερα με ένα άλογο από ότι ένας ενήλικας κι αυτό επειδή τα παιδιά είναι λιγότερο επικριτικά, δεν νιώθουν την ανάγκη να έχουν τον έλεγχο και χρησιμοποιούν περισσότερο την «από καρδιάς» επικοινωνία. Δεν έχουν άλλο σκοπό πέρα από το απλώς να κάνουν παρέα με το άλογο. Εμείς οι ενήλικες θέλουμε όλα να έχουν ένα σκοπό, πάντα να «κάνουμε κάτι». Εχουμε ξεχάσει τη μαγεία και την ηρεμία του να κάθεσαι και να απολαμβάνεις τη στιγμή. Το να βρεθούμε απλώς κοντά σε ένα άλογο μπορεί να μας το ξαναθυμίσει.
Το άλογο θέλει απλές και καθαρές εντολές: σταμάτα, ξεκίνα, γύρνα προς τα δεξιά. Οταν το άλογο υπακούει, το «ευχαριστώ» μας μπορεί να είναι απλώς να μην του ζητήσουμε τίποτα για λίγη ώρα, να του προσφέρουμε λίγες στιγμές ηρεμίας. Αυτό αρκεί. Καταλαβαίνει πότε του δείχνουμε σεβασμό, ξέρει πως το ευχαριστούμε όταν με ένα απλό χάδι του λέμε «μπράβο αγόρι μου» ή «κορίτσι μου». Αλλά δεν πρέπει και να το παρακάνουμε αποθεώνοντάς το, υπάρχει μια λεπτή ισορροπία που πρέπει να βρούμε – γενικώς οι άνθρωποι τείνουμε είτε να το παρακάνουμε είτε να μην κάνουμε τίποτα.
Στη σημερινή εποχή, με τον κόσμο να ζει στις πόλεις και την επικοινωνία του να γίνεται κυρίως με μηχανήματα και συσκευές, ο άνθρωπος έχει χάσει την αίσθηση της ισορροπίας που του προσφέρει η φύση. Για να γίνει κάτι πατάμε ένα κουμπί, απαιτούμε όλοι να συμπεριφέρονται σύμφωνα με τις εντολές μας, θέλουμε να έχουμε τον έλεγχο. Η επαφή με το άλογο βοηθά να βρεθεί ξανά αυτή ακριβώς η ισορροπία με τη φύση μας, γιατί αλλιώς δεν μπορούμε καν να επικοινωνήσουμε μαζί του. Η επιτυχημένη επαφή με τα άλογα είναι ένα από τα καλύτερα μαθήματα ζωής που μπορούμε να πάρουμε όχι μόνο επειδή καταφέρνουμε να συνδεθούμε με μια τόσο θαυμαστή μορφή ζωής αλλά και επειδή, στο τέλος, γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι.
ΜΟΤΟ
– Η σωστή επικοινωνία προϋποθέτει σταθερές κινήσεις και να «ζητάμε» ευγενικά από το άλογο αντί να διατάζουμε. Πετυχαίνουμε μόνο όταν «αφουγκραζόμαστε» και νιώθουμε τις αντιδράσεις του αλόγου στις δικές μας κινήσεις.
– Ακόμα και ένα παιδί μπορεί να γίνει ο φυσικός ηγέτης του αλόγου και τότε βλέπεις ένα τεράστιο ζώο 600 κιλών να υπακούει πρόθυμα έναν μικρό άνθρωπο ύψους λιγότερο από 1,5 μέτρο.
– Εμείς οι ενήλικες θέλουμε όλα να έχουν ένα σκοπό, πάντα να «κάνουμε κάτι» . Εχουμε ξεχάσει τη μαγεία και την ηρεμία του απλώς να κάθεσαι και να απολαμβάνεις τη στιγμή. Το να βρεθούμε απλώς κοντά σε ένα άλογο μπορεί να μας το ξαναθυμίσει.
